Menu Close

Chińscy naukowcy umieścili w małpach geny ludzkiego mózgu – czy staną się przez to mądrzejsze?

Dążenie do zrozumienia, w jaki sposób rozwinęła się ludzka inteligencja, rodzi pewne pytania etyczne.

Ludzka inteligencja jest jednym z najbardziej znaczących wynalazków ewolucji. Jest to wynik wyścigu, który rozpoczął się miliony lat temu prowadząc do coraz większych mózgów i nowych umiejętności. W końcu ludzie stanęli w pozycji pionowej, wzięli pług i stworzyli cywilizację, podczas gdy nasi kuzyni pozostali na drzewach.

Teraz naukowcy z południowych Chin donoszą, że próbowali zawęzić ewolucyjną lukę, tworząc kilka transgenicznych małp makakowych z dodatkowymi kopiami ludzkiego genu podejrzewanego o odgrywanie istotnej roli w kształtowaniu ludzkiej inteligencji.

“Była to pierwsza próba zrozumienia ewolucji ludzkiego poznania przy użyciu transgenicznego modelu małpy”, mówi Bing Su, genetyk z Kunming Institute of Zoology, który kierował tymi pracami.

Według ich ustaleń, zmodyfikowane małpy lepiej radziły sobie w teście pamięci z udziałem kolorów i obrazów blokowych, a ich mózgi również dłużej się rozwijały, podobnie u ludzkich dzieci. Nie było również różnicy w wielkości mózgu.

Eksperymenty opisane 27 marca w pekińskim czasopiśmie National Science Review i po raz pierwszy zgłoszone przez chińskie media, pozostają dalekie od wskazywania tajemnic ludzkiego umysłu lub doprowadzania do powstania inteligentnych naczelnych

Zamiast tego kilku zachodnich naukowców, w tym jeden, który współpracował przy tym projekcie, nazwali eksperymenty lekkomyślnymi kwestionując etykę genetycznie modyfikującą naczelne, obszar w którym Chiny przejęły przewagę technologiczną.

“Wykorzystanie transgenicznych małp do badania ludzkich genów związanych z ewolucją mózgu jest bardzo ryzykowną drogą”, mówi James Sikela, genetyk, który prowadzi badania porównawcze wśród naczelnych na Uniwersytecie Kolorado. Obawia się, że eksperyment pokazuje brak szacunku dla zwierząt i wkrótce doprowadzi do bardziej ekstremalnych modyfikacji.

Badania z wykorzystaniem naczelnych są coraz trudniejsze w Europie i USA, ale Chiny pospieszyły z zastosowaniem najnowszych, zaawansowanych technologicznie narzędzi DNA wobec zwierząt. Kraj był pierwszym, który stworzył małpy zmienione narzędziem do edycji genów CRISPR, a w styczniu tego roku chiński instytut ogłosił, że wyprodukował pół tuzina klonów małpy z ciężkimi zaburzeniami psychicznymi.

“To niepokojące, że działa się w ten sposób”, mówi Sikela.

Historia ewolucji

Su, naukowiec z Kunming Institute of Zoology, specjalizuje się w poszukiwaniu oznak “darwinowskiej selekcji”, czyli genów, które rozprzestrzeniają się, ponieważ odnoszą sukcesy. Jego poszukiwania obejmowały takie obszary, jak adaptacja himalajskich jaków do dużych wysokości i ewolucja koloru ludzkiej skóry w odpowiedzi na mroźne zimy.

Największą zagadką jest jednak inteligencja. Wiemy, że mózgi naszych przodków szybko rosły w zakresie wydajności i mocy. By znaleźć geny, które spowodowały tę zmianę, naukowcy szukali różnic między ludźmi a szympansami, których geny są w 98% podobne do naszych. Celem, mówi Sikela, było zlokalizowanie “klejnotów naszego genomu”, czyli DNA, które czyni nas ludźmi.

Jeden z kandydatów to popularny gen o nazwie FOXP2-“gen językowy”.

W doniesieniach prasowych – zasłynął on z potencjalnego związku z ludzką mową i wkrótce naukowcy od Tokio do Berlina mutowali wspomniany gen u myszy i słuchali z pomocą mikrofonów ultradźwiękowych, czy ich piski się zmieniły.

Su zafascynowany był innym genem: MCPH1 lub małogłowiem (mikrocefalia). Nie tylko sekwencja genu różniła się między ludźmi i małpami, ale dzieci z tym genem rodzą się z małymi głowami, co stanowi związek z wielkością mózgu. Wraz ze swoimi uczniami, Su prowadził kiedyś pomiary głowy 867 chińskich mężczyzn i kobiet, by sprawdzić, czy wyniki można wyjaśnić różnicami w genie.

Jednak w 2010 roku dostrzegł szansę przeprowadzenia potencjalnie bardziej wyrafinowanego eksperymentu, dodając ludzki gen małogłowia małpie. Chiny od tego czasu zaczęły łączyć swoje spore ośrodki hodowlane małp (kraj eksportuje ich ponad 30 000 rocznie) z najnowszymi narzędziami genetycznymi, co przekształciło je w mekkę dla zagranicznych naukowców, którzy potrzebują małp do eksperymentowania.

Aby je stworzyć, Su i współpracownicy z Yunnan Key Laboratory of Primate Biomedical Research narazili embriony małp na wirusa przenoszącego ludzką wersję małogłowia. Wygenerowali 11 małp, z których pięć przeżyło, by wziąć udział w pomiarach mózgu. Małpy te mają od dwóch do dziewięciu kopii ludzkiego genu w swoich ciałach.

Wykorzystanie w ten sposób małp stawia nietypowe pytania dotyczące praw zwierząt. W 2010 roku Sikela i trzech kolegów napisali artykuł zatytułowany “Etyka wykorzystywania transgenicznych naczelnych do badania tego, co czyni nas ludźmi”, w którym doszli do wniosku, że geny ludzkiego mózgu nigdy nie powinny być dodawane do małp, takich jak szympansy, ponieważ są one zbyt podobne do nas

“Po prostu w popularnym wyobrażeniu idziesz na Planetę Małp”, mówi Jacqueline Glover, bioetyk z Uniwersytetu Kolorado, która była jednym z autorów. “Humanizowanie ich to wyrządzanie krzywdy. Gdzie mieszkaliby i co by zrobili? Nie twórz istoty, która nie może mieć sensownego życia w żadnym kontekście.”

Autorzy doszli jednak do wniosku, że dopuszczalne może być wprowadzenie takich zmian u małp.

Su twierdzi, że zgadza się z twierdzeniem, że małpy są zbyt zbliżone do ludzi, by ich mózgi były zmieniane. Ale małpy i ludzie po raz ostatni dzielili przodka 25 milionów lat temu. Dla Su, to łagodzi obawy etyczne. “Chociaż ich genom jest bliski naszemu, istnieją również dziesiątki milionów różnic”, mówi. Nie sądzi, że małpy staną się czymś więcej niż małpami. Jest to niemożliwe poprzez wprowadzenie tylko kilku ludzkich genów”, mówi.

Inteligentna małpa?

Sądząc po swoich eksperymentach, chiński zespół spodziewał się, że ich transgeniczne małpy mogą posiadać zwiększoną inteligencję i rozmiar mózgu. Dlatego umieścili stworzenia wewnątrz maszyn MRI (rezonans magnetyczny), aby zmierzyć ich białą materię i dali im skomputeryzowane testy pamięci. Według raportu, transgeniczne małpy nie miały wprawdzie większych mózgów, ale lepiej radziły sobie w krótkoterminowym quizie pamięci, co zespół uważa za niezwykłe.

Wielu naukowców uważa, że chiński eksperyment nie przyniósł wielu nowych informacji. Jednym z nich jest Martin Styner, informatyk z Uniwersytetu Karoliny Północnej i specjalista w dziedzinie rezonansu magnetycznego MRI, który jest wymieniony wśród współautorów chińskiego raportu. Styner mówi, że jego rola ograniczała się do szkolenia chińskich studentów w zakresie wyodrębniania danych o objętości mózgu z obrazów MRI i że rozważał usunięcie jego nazwiska z gazety, która jak mówi, nie była w stanie znaleźć wydawcy na Zachodzie.

“Istnieje kilka aspektów tego badania, powodujących że nie można go przeprowadzić w USA”, mówi Styner. “To kwestie dotyczące rodzaju badań i opieki nad zwierzętami.”

Po tym, co widział, Styner mówi, że nie może się doczekać kolejnych badań nad ewolucją transgenicznych małp. “Nie sądzę, że jest to dobry kierunek”, mówi. Stworzyliśmy zwierzę, które jest inne niż powinno być. Kiedy robimy eksperymenty, musimy dobrze zrozumieć to, czego staramy się nauczyć, aby pomóc społeczeństwu, a tak nie jest w tym przypadku.” Jedną z kwestii jest to, że genetycznie zmodyfikowane małpy są drogie w tworzeniu i opiece. Z zaledwie pięciu zmodyfikowanych małp, trudno jest dojść do stanowczych wniosków na temat tego, czy naprawdę różnią się od normalnych małp pod względem wielkości mózgu lub umiejętności pamięci.

Su zgodził się, że niewielka liczba zwierząt jest ograniczeniem dla eksperymentu. Mówi jednak, że ma rozwiązanie. Wykorzysta więcej małp, a także przetestuje nowe geny ewolucji mózgu. Jednym z nich jest SRGAP2C, wariant DNA, który powstał około dwóch milionów lat temu, właśnie wtedy, gdy Australopithecus przekazywał afrykańską sawannę wczesnym ludziom. Gen ten został nazwany “przełącznikiem ludzkości” i “brakującym ogniwem genetycznym” ze względu na jego prawdopodobną rolę w pojawieniu się ludzkiej inteligencji.

Su mówi, że dodał go do eksperymentu z małpami, ale jest zbyt wcześnie na wyniki.

wg. MIT Technology Review

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *